Hoofdstuk 15
Het heilig ogenblik
VII. Het nodeloze offer
Dit is een belangrijke paragraaf over de aard van de speciale relatie. Hoewel zijn taal extreem en bizar klinkt, beschrijft Jezus de gewone dingen die we elke dag in onze 'liefdevolle' relaties doen. Hij legt de duistere kant van deze relaties bloot, zodat we bereid worden om ze te laten transformeren door de Heilige Geest.
(Toelichtingen door Robert Perry)
1. Achter de armzalige aantrekkingskracht van de speciale liefde-relatie en altijd daardoor aan het oog onttrokken, ligt de machtige aantrekkingskracht van de Vader tot Zijn Zoon. Er is geen andere liefde die jou voldoening kan schenken, want er is geen andere liefde. Dit is de enige liefde die ten volle wordt gegeven en ten volle wordt beantwoord. Doordat ze totaal is, vraagt ze niets. Doordat ze volkomen zuiver is, heeft ieder die erin verbonden is alles. Dit is niet de basis voor een relatie waarin het ego binnendringt. Want iedere relatie waaraan het ego zich waagt, is speciaal.
Hoe aantrekkelijk en verleidelijk onze speciale liefde-relaties ook lijken te zijn, ze zijn slechts armzalige vervangers voor de enige liefde die ons werkelijk voldoening kan schenken: de Liefde van God. Speciale liefde-relaties zijn extreem beperkte versies van 'liefde', waarin we een speciale regeling hebben met een heel speciaal persoon, van wie we een speciale behandeling verwachten, zodat we ons speciaal kunnen voelen. Elke relatie kan een speciale relatie zijn, maar het beste voorbeeld is de romantische liefdesrelatie.
Gods Liefde is daarentegen een zuivere, grenzeloze Liefde die niets en niemand uitsluit. Ze wordt niet alleen ten volle gegeven, maar ook ten volle ontvangen.
Als we onze speciale liefde en Gods Liefde naast elkaar zetten, welt«, klinkt dan aantrekkelijker?
Toepassing : Denk aan een speciale relatie die je met iemand hebt en zeg het volgende:
De speciale relatie met [naam] verbergt de Liefde van God voor mij.
Alleen de Liefde van God kan mij voldoening schenken, want er is geen andere liefde.
God geelt Zijn Liefde ten volle en ik beantwoord haar eveneens ten volle.
[Naam] en ik zijn met elkaar verbonden in deze Liefde, die iedereen insluit en alles geeft.
Laat me de Liefde van God aanvaarden in plaats van mijn speciale liefde'.
(Toelichtingen door Robert Perry)
2. Het ego brengt alleen relaties tot stand om iets te krijgen. En door schuld wil het de gever aan zich gebonden houden. Het is voor het ego onmogelijk zich zonder woede in enige relatie te begeven, want het ego gelooft dat woede vrienden maakt. Dat is niet wat het beweert, maar wel wat het beoogt. Want het ego gelooft werkelijk dat het kan krijgen en behouden door schuldig te maken. Dit is zijn enige aantrekkingskracht, een aantrekkingskracht zo zwak dat ze in het geheel geen invloed zou hebben, ware het niet dat niemand die als zodanig herkent. Want het ego lijkt altijd door middel van liefde aan te trekken, en oefent niet de minste aantrekking uit op iemand die ziet dat het aantrekt door middel van schuld.
In onze identificatie met het ego gaan we alleen relaties aan om iets te krijgen. We doen dat door boos te zijn op een ander, zodat deze zich schuldig voelt en zich verplicht voel ons te geven wat we willen hebben. Dat is de manier waarop 'woede vrienden maakt': onze boosheid zorgt ervoor dat anderen zich zo schuldig voelen dat ze zich verplicht voelen om bij ons te blijven en ons te geven wat ze denken ons schuldig te zijn. Ze zijn aan ons gebonden door schuld.
Natuurlijk zijn we ervan overtuigd dat liefde de werkelijke aantrekkingskracht is in de relatie. Zelfs de boosheid en verplichting lijken voort te komen uit liefde: 'Ik ben alleen zo boos omdat ik zoveel van je houd'. Maar in werkelijk houdt schuld de speciale relatie in stand. Als we dit zouden zien, zouden we onmiddellijk erkennen dat dit geen gezonde basis is voor een relatie.
(Toelichtingen door Robert Perry)
3. De ziekelijke aantrekkingskracht van schuld dient gezien te worden als wat ze is. Want omdat ze voor jou werkelijk geworden is, is het van wezenlijk belang er helder naar te kijken en ze te leren loslaten door je investering erin terug te trekken. Niemand zou ervoor kiezen los te laten wat naar zijn overtuiging waarde heeft. De aantrekkingskracht van schuld heeft echter alleen waarde voor jou omdat je niet gekeken hebt naar wat ze is, en haar volledig in het duister hebt beoordeeld. Wanneer we haar naar het licht brengen, zal jouw enige vraag zijn waarom je haar ooit hebt gewild. Je hebt niets te verliezen door met open ogen te kijken, want zo iets lelijks als dit hoort niet thuis in jouw heilige denkgeest. Deze gastheer van God kan hier niet werkelijk in investeren.
Zoals we inmiddels weten hecht Jezus er bijzonder veel belang aan dat we naar onze duisternis kijken. Onze aantrekkingskracht tot schuld is 'ziekelijk'. We voelen ons er alleen toe aangetrokken omdat het ego de schuld zodanig heeft vermomd dat het de aantrekking van liefde lijkt te zijn. We moeten deze vermomming dus verwijderen door er eerlijk en helder naar te kijken. Als we dat doen kunnen we maar één conclusie trekken: 'Dit is volslagen onzinnig. Hoe is het mogelijk dat ik dit ooit heb gewild?' En ais we dit eenmaal hebben geconcludeerd, kost het ons geen enkele moeite om het los te laten.
Toepassing : in de rest van deze paragraaf wordt de duisternis van onze speciale relaties tot in detail onderzocht. Ik adviseer je om tijdens het bestuderen daarvan met kalme eerlijkheid naar je eigen speciale relaties te kijken en wat je leest daar op toe te passen. Dat lijkt misschien een zware klus, maar 'Je hebt niets te verliezen door met open ogen te kijken'. Het is de toegangspoort tot je bevrijding.
(Toelichtingen door Robert Perry)
4. We hebben eerder al gezegd dat het ego moeite doet schuld in stand te houden en te vergroten, maar op zo’n manier dat je niet inziet wat het met jou wil doen. Want het is de fundamentele leerstelling van het ego dat jij ontsnapt bent aan wat je anderen aandoet. Het ego wenst niemand het goede toe. Maar zijn voortbestaan hangt af van jouw geloof dat jij gevrijwaard bent van zijn kwade bedoelingen. Het geeft dan ook de raad dat als je zijn gastheer bent, het jou in staat zal stellen zijn woede naar buiten te richten, en jou aldus te beschermen. En zo begeeft het zich in een eindeloze keten van speciale relaties, die niet lonen, uit woede zijn gesmeed en slechts één waanzinnig geloof zijn toegewijd: dat hoe meer woede je buiten jezelf investeert, des te meer je in veiligheid verkeert.
Het ego heeft een probleem: Het wil onze schuld vergroten, maar wij willen vrij zijn van schuld. Zijn geniale oplossing is om ons woede en schuld naar buiten te laten projecteren. 'Zie de schuld in je speciale relatie-partner en je bent overal van af', zegt het. Wij denken dat dit ons bevrijdt van schuld, maar omdat het een aanval op de ander is vergroot het onze schuld juist. En dat is precies wat het ego wil en waarmee het ons 'in een eindeloze keten van speciale relaties' lokt.
Ik durf te wedden dat je nu een vrij lange lijst van voormalige geliefden, vrienden en andere personen kunt bedenken ...
(Toelichtingen door Robert Perry)
5. Dit is de keten die de Zoon van God aan schuld bindt, en dit is de keten die de Heilige Geest uit diens heilige denkgeest bannen wil. Want de keten van wreedheid hoort niet rond Gods uitverkoren gastheer, die zichzelf niet tot gastheer van het ego kan maken. Laten wij, in naam van zijn bevrijding en in Naam van Hem die hem bevrijden wil, de relaties die het ego beraamt van dichterbij bekijken, en laat de Heilige Geest die naar waarheid beoordelen. Want het staat vast dat als je ernaar kijkt, jij ze graag aan Hem schenkt. Wat Hij ervan kan maken weet je niet, maar je zult de bereidwilligheid vinden om daarachter te komen als je eerst bereid bent te zien wat jij ervan hebt gemaakt.
Jezus benadrukt de noodzaak om naar de duisternis van onze speciale relaties te kijken. Wij hebben enorm geïnvesteerd in het vermijden om daarnaar te kijken. In de ogen van de wereld is de speciale liefde-relatie de kroon op het leven, gevierd in zang en verhaal, het bastion van liefde in een liefdeloze wereld. Maar de prijs van speciale relaties is bijzondere groot: ze binden ons met een 'keten van wreedheid' aan de levende hel van schuld en maken ons blind voor de glorieuze waarheid dat we 'Gods uitverkoren gastheer' zijn. Alleen door met volstrekte eerlijkheid te kijken naar wat we van onze relaties hebben gemaakt, zullen we bereid zijn ze aan te bieden aan de Heilige Geest en te leren wat Hij ervan kan maken.
(Toelichtingen door Robert Perry)
6. Iedere relatie die het ego maakt is op enigerlei wijze gebaseerd op het idee dat het groter wordt door zichzelf op te offeren. Het ‘offer’ dat het als loutering beschouwt, is in feite de wortel van zijn bittere wrok. Want het zou het liefst direct aanvallen, en uitstel van wat het werkelijk wil, vermijden. Maar het ego erkent de ‘werkelijkheid’ zoals het die ziet, en ziet in dat niemand een directe aanval als liefde zou kunnen interpreteren. Toch is schuldig maken een directe aanval, ook al lijkt dat niet zo. Want de schuldigen verwachten een aanval, en omdat ze erom gevraagd hebben, worden ze ertoe aangetrokken.
Speciale relaties zijn gebaseerd op het idee dat we door onszelf op te offeren — door tijd, aandacht, geschenken, affectie, seks, enzovoort aan de ander te geven — 'groter' worden omdat we op die manier speciaal worden voor hem of haar. Deze opoffering voelt als een loutering: wanneer we ons opofferen voor een ander zien we onszelf als een goed mens, die hot verdient iets goeds terug te krijgen. Diep vanbinnen voelen we echter een 'bittere wrok', omdat we liever zouden krijgen wat we hebben willen zonder zelf eerst Iets te moeten geven. We geven dit niet graag toe, maar heb je jezelf nooit betrapt op de gedachte 'ik wou dat hij/zij me gewoon zou geven wat ik wil, zonder dat ik me eerst in allerlei bochten moet wringen'? Gewoonlijk houden we dergelijke gedachten veilig voor onszelf, omdat we weten dat het in sociaal opzicht niet wenselijk is om te nemen zonder zelf iets te geven. Daarom vallen we de ander indirect aan, door 'liefdevolle' offers te brengen met de verborgen boodschap dat we daar wel iets voor terug willen krijgen. In feite is dit dus een directe aanval, omdat we de ander schuldig maken.
(Toelichtingen door Robert Perry)
7. In zulke krankzinnige relaties lijkt de aantrekkingskracht van wat je niet wilt vele malen sterker dan de aantrekkingskracht van wat je wel wilt. Want elk denkt dat hij iets opgeofferd heeft voor de ander, en haat hem daarom. Toch is dit het wat hij denkt te willen. Hij is helemaal niet verliefd op de ander. Hij gelooft eenvoudigweg dat hij verliefd is op offers. En voor deze offers, die hij van zichzelf eist, eist hij dat de ander de schuld op zich neemt en zich eveneens opoffert. Vergeving wordt onmogelijk, want het ego gelooft dat een ander vergeven wil zeggen dat je hem verliest. Alleen door aanval zonder vergeving kan het ego de schuld veiligstellen die al zijn relaties bij elkaar houdt.
In een speciale relatie spelen beide partners hetzelfde spel. Elk offert zich op voor de ander om speciale liefde te krijgen, maar vanbinnen beschuldigen ze elkaar. Want beiden zijn ervan overtuigd dat de ander deze offers van hem of haar eist. Heb je nooit het gevoel gehad dat je partner te veel van je vroeg of zelfs onredelijke eisen aan je stelde? En is dat niet hetzelfde als: 1Je dwingt me om mij voor je op te offeren. Dit maakt je schuldig aan mijn verlies, dus nu moet jij je op jouw beurt opofferen voor mij'.
De schokkende conclusie hiervan is dat we niet verliefd zijn op onze partner, maar op offers. Het spel van opoffering maakt de ander schuldig, en dat is de lijm die alle ego-relaties bij elkaar houdt. 'Vergeving wordt onmogelijk' omdat schuld ons bij elkaar houdt, dus het laatste wat we willen is dat schuld ongedaan wordt gemaakt.
(Toelichtingen door Robert Perry)
8. Toch lijken ze alleen maar bij elkaar te zijn. Want voor het ego betekenen relaties alleen dat er lichamen bij elkaar zijn. Dit is het altijd wat het ego verlangt, en het maakt geen bezwaar tegen waar de denkgeest naar uitgaat of wat hij denkt, want dat lijkt onbelangrijk. Zolang het lichaam er is om zijn offer in ontvangst te nemen is het tevreden. Voor het ego is de denkgeest privé, en kan alleen het lichaam worden gedeeld. Ideeën zijn in principe geen punt van zorg, behalve voor zover ze het lichaam van een ander dichterbij of verder weg brengen. En in deze zin is het dat het ideeën beoordeelt als goed of slecht. Wat een ander schuldig maakt en hem door middel van schuld vasthoudt, is ‘goed’. Wat hem bevrijdt van schuld is ‘slecht’, want dan zou hij niet langer geloven dat lichamen met elkaar communiceren, en dan zou hij dus ‘weg’ zijn.
Hier zien we een ander aspect van deze vervormde relaties: de lijm van schuld, die lichamen bij elkaar houdt. In werkelijkheid kunnen alleen denkgeesten relaties aangaan, door volmaakt met elkaar te communiceren in de taal van tijdloze ideeën (zie T15.VI.7-8). Maar in de zienswijze van het ego kunnen alleen lichamen een relatie met elkaar hebben, en de enige ideeën waarvoor het belangstelling heeft zijn ideeën die lichamen bij elkaar houden door schuld en wederzijdse opoffering. Vergeving is een vloek in deze zienswijze, want zonder de schuld die ander aan ons bindt, houdt niets hem of haar meer tegen om ons te verlaten.
Dit klinkt bizar, maar hebben we niet allemaal relaties gezien — of zelf meegemaakt — waar mensen dagelijks met elkaar leven, de juiste dingen zeggen, de schone schijn ophouden, seks hebben met elkaar, terwijl er geen enkel echt verband tussen hen is? Kennen we geen relaties waarin twee mensen 'in dezelfde ruimte [zijn] en toch in een wereld apart' (T22.In.2:8)? Dit, zegt Jezus, is de staat van al onze speciale relaties.
(Toelichtingen door Robert Perry)
9. Lijden en offers zijn de geschenken waarmee het ego elke vereniging wil ‘zegenen’. En zij die voor zijn altaar verenigd zijn, aanvaarden lijden en offers als de prijs voor die vereniging. In hun boze bondgenootschappen, geboren uit angst voor eenzaamheid en desalniettemin aan de voortzetting van eenzaamheid gewijd, zoekt ieder verlichting van schuld door die in de ander te vergroten. Want ieder gelooft dat dit de schuld in hemzelf vermindert. De ander lijkt hem almaar aan te vallen en te verwonden, misschien in kleine dingen, misschien ‘onbewust’, maar nooit zonder dat er offers worden geëist. De razernij van hen die aan het altaar van het ego zijn verenigd, gaat jouw besef daarvan verre te boven. Want wat het ego werkelijk wil zie je niet in.
Accepteren we niet allemaal 'lijden en offers als prijs voor vereniging'? We vinden het vanzelfsprekend dat in een relatie compromissen moeten worden gesloten, dat we dingen waar we van houden op moeten geven terwille van de ander. We nemen het voor lief dat we, hoe hard we ook ons best doen om een goed mens te zijn en de relatie te laten werken, toch de onredelijke eisen en aanvallen van onze partner moeten verdragen. We houden onszelf voor dat eenzaamheid en afstandelijkheid, zelfs als onze lichamen samen zijn, nu eenmaal bij het menszijn horen. We hebben er geen idee van welke enorme leugen aan de basis van dit alles ligt: het geloof dat we zelf vrij zijn van schuld wanneer we deze op de ander projecteren. We hebben er geen idee van dat onze schijnbaar liefdevolle interacties ontworpen zijn om schuld te verzamelen en op het altaar van het ego te plaatsen. 'De razernij van hen die aan het altaar van het ego zijn verenigd, gaat jouw besef daarvan verre te boven'.
Geen wonder dat Jezus het zo belangrijk vindt dat we daarnaar kijken.
(Toelichtingen door Robert Perry)
10. Telkens wanneer je woedend bent, kun je er zeker van zijn dat je een speciale relatie bent aangegaan die door het ego is ‘gezegend’, want woede is zijn zegen. Woede neemt vele vormen aan, maar kan hen die willen leren dat liefde niet de minste schuld teweegbrengt niet lang misleiden, en wat schuld teweegbrengt kan geen liefde en moet wel woede zijn. Alle woede is niets anders dan een poging iemand schuldgevoelens te bezorgen, en deze poging is de enige basis die het ego voor speciale relaties accepteert. Schuld is de enige behoefte die het ego heeft, en zolang jij je ermee vereenzelvigt, zal schuld aantrekkelijk voor je blijven. Bedenk dit echter: bij een lichaam zijn is geen communicatie. En als je denkt dat dit wel zo is, zul jij je schuldig voelen over communicatie en zul je bang zijn de Heilige Geest te horen, omdat je in Zijn Stem je eigen behoefte aan communicatie herkent.
Waarschijnlijk denken we allemaal dat onze relaties helemaal niet zo slecht zijn als deze paragraaf ze afschildert. Maar de woede en schuld die we jegens anderen voelen — ook al is dat slechts af en toe en in lichte mate zijn het bewijs dat we wel degelijk het spel van de speciale relaties spelen. Als onze relaties volmaakt liefdevol zouden zijn, zouden we die gevoelens, nooit hebben, want 'liefde brengt niet de minste schuld teweeg'. Kun je je voorstellen hoe een relatie voelt waarin geen enkele woede en schuld is?
Om de deur naar werkelijk liefdevolle relaties te openen, is het cruciaal dat we leren dat samenzijn met een ander lichaam geen werkelijke relatie is, omdat het geen werkelijke communicatie is. Onze vorm van communicatie is een poging om iemand anders aan ons te binden door schuld. Dit maakt ons bang voor de Heilige Geest, omdat we in Zijn Stem ons verlangen naar ware communicatie herkennen. En dat moeten we koste wat kost voorkomen.
(Toelichtingen door Robert Perry)
11. De Heilige Geest kan niet door middel van angst onderwijzen. En hoe kan Hij met jou communiceren zolang jij gelooft dat communiceren betekent jezelf eenzaam maken? Het is ongetwijfeld krankzinnig te geloven dat je door te communiceren in de steek zult worden gelaten. En toch geloven velen dat. Zij denken immers dat hun denkgeest privé moet blijven, of dat ze die anders zullen verliezen, maar dat als hun lichamen samen zijn, ze hun denkgeest voor zichzelf houden. De vereniging van lichamen wordt zo de manier waarop ze de scheiding der denkgeesten in stand willen houden. Want lichamen kunnen niet vergeven. Ze kunnen slechts doen waartoe de denkgeest opdracht geeft.
Het ego wil niet dat we naar de Heilige Geest luisteren, omdat dit zijn definitieve ondergang betekent. Daarom vertelt het ons dat we in de steek zullen worden gelaten of ons gezonde verstand zullen verliezen wanneer we van denkgeest tot denkgeest communiceren. Het zorgt ervoor dat we onze aandacht volledig op het lichaam richten. In plaats van onze denkgeest te verbinden met andere denkgeesten, proberen we lichamen met elkaar te verbinden door middel van schuld. Zo behouden we onze greep op onze privédenkgeest, vermijden we de vergeving die een einde zou maken aan deze hele poppenkast, en houden we die lastige Heilige Geest buiten.
(Toelichtingen door Robert Perry)
12. De illusie van de autonomie van het lichaam en van zijn vermogen om eenzaamheid te overwinnen is niets anders dan de werking van het plan van het ego om zijn eigen autonomie tot stand te brengen. Zolang je gelooft dat samenzijn met een lichaam gezelschap betekent, zul je je gedwongen voelen te proberen je broeder in zijn lichaam te houden, daarin vastgehouden door schuld. En je zult geborgenheid zien in schuld en gevaar in communicatie. Want het ego zal steeds onderwijzen dat eenzaamheid wordt opgelost door schuld, en dat communicatie de oorzaak van eenzaamheid is. En ondanks de evidente waanzin van deze les, hebben velen die geleerd.
Het ego vertelt ons dat lichamen zich met elkaar kunnen verenigen. Want aangezien het lichaam het thuis is van het ego houdt dit geloof zijn eigen onafhankelijkheid in stand. Zolang we dit geloven zien we schuld als de bron van veiligheid en gezelschap — want schuld houdt onze speciale relaties in stand — en ware communicatie als de bron van gevaar en eenzaamheid, omdat ware communicatie onze speciale relatie-partner bevrijdt van de schuld die hem/haar aan ons ketent. Als we dit lezen, kunnen we misschien moeilijk aannemen dat iemand zoiets waanzinnigs zou geloven. Maar voordat we lachen om de simpele zielen die deze rare lessen geloven, is het goed om even stil te staan bij de laatste woorden van deze alinea: Velen hebben deze les geleerd ... Waarom zouden wij niet bij die 'velen' horen?!
(Toelichtingen door Robert Perry)
13. Vergeving is even zeker in communicatie gelegen als verdoeming in schuld. Het is de onderwijsfunctie van de Heilige Geest om aan hen die menen dat communicatie verdoeming betekent, te onderrichten dat communicatie verlossing is. En dat zal Hij doen, want de macht van God in Hem en in jou is verenigd in een werkelijke relatie, die zo heilig is en zo sterk, dat ze zelfs dit kan overwinnen zonder angst.
Toepassing : Misschien word je een beetje depressief of zelfs boos van deze verkenningstocht door de spelonken van onze speciale relaties. Maar hoe waanzinnig deze relaties ook zijn, en hoe bang we ook zijn voor wat de Heilige Geest ons te vertellen heeft, Hij zal die angst van ons wegnemen. Zeg daarom het volgende:
Ik geloof dat communicatie verdoeming en schuld verlossing betekent.
Maar de Heilige Geest weet dat het andersom is, dat schuld verdoeming is en communicatie verlossing.
Hij zal me dit leren, want de macht van God is in Hem én in mij.
Ik ben met Hem verenigd in een werkelijke relatie, die zo heilig is en zo sterk, dat ze zelfs dit waanzinnige geloof kan overwinnen zonder angst.
(Toelichtingen door Robert Perry)
14. Dankzij het heilig ogenblik wordt volbracht wat onmogelijk lijkt, waardoor het duidelijk wordt dat het niet onmogelijk is. In het heilig ogenblik oefent schuld geen aantrekkingskracht meer uit, aangezien communicatie is hersteld. En schuld, die als enige bedoeling heeft communicatie te verbreken, heeft geen functie hier. Hier wordt niets verborgen gehouden en zijn er geen privé-gedachten. De bereidwilligheid om te communiceren trekt communicatie naar zich toe, en overwint de eenzaamheid compleet. Hier is totale vergeving, want er is geen verlangen iemand van jouw compleetheid uit te sluiten, in het plotselinge inzicht van de waarde van diens deel daarin. In de beschutting van jouw heelheid zijn allen uitgenodigd en verwelkomd. En jij begrijpt dat jouw compleetheid die van God is, wiens enige behoefte hierin bestaat dat jij compleet bent. Want jouw compleetheid maakt jou tot de Zijne in jouw bewustzijn. En hier ervaar jij jezelf zoals jij werd geschapen, en zoals jij bent.
Het lijkt onmogelijk te zijn om onze speciale relaties te veranderen. Maar in het heilig ogenblik worden we uit het verleden getild, uit de basis van de speciale relatie naar het tijdloos heden, waar communicatie nooit verbroken is geweest. Dit glorieuze moment van volmaakte communicatie maakt het fundament van de speciale relatie ongedaan. Aangezien de communicatie wordt hersteld, oefent schuld geen aantrekkingskracht meer uit, zijn er geen privé-gedachten en eenzaamheid meer, is vergeving totaal en iedereen welkom. In dit glorieuze moment weten we dat we compleet zijn en dat we deze compleetheid delen met God. En uiteindelijk ervaren we onszelf zoals God ons geschapen heeft en zoals we nog steeds zijn.
(Toelichtingen door Robert Perry)